Reakcja upozorowana określana również jako formacja reaktywna to wtórny mechanizm obronny polegający na redukowaniu złożonej reakcji emocjonalnej do jednowymiarowego afektu (jednoznacznie pozytywnego lub jednoznacznie negatywnego). Zaprzeczenie ambiwalencji uczuć.
Reakcja upozorowana może być określona mianem udawania lub symulacji, ponieważ jest to zachowanie polegające na tym, że osoba prezentuje świadomie fałszywe emocje lub reakcje w celu osiągnięcia określonych celów społecznych, manipulacji sytuacją lub ochrony własnych interesów. Jest to rodzaj zachowania, które występuje w sytuacjach społecznych i może być skierowane zarówno na innych, jak i wobec samego siebie.
Motywacje do podejmowania działań o charakterze reakcji upozorowanej są różnorodne. Osoba może chcieć ukryć prawdziwe uczucia, zyskać sympatię innych, uniknąć konsekwencji, zdobyć coś, co normalnie by jej nie przysługiwało, lub po prostu dopasować się do oczekiwań otoczenia.
Przykłady reakcji upozorowanej
– przemiana złości i zazdrości do młodszego rodzeństwa w uczucie miłości (przy czym część wypieranego uczucia może przedostawać się przez zasłonę mechanizmu obronnego i skutkować nieświadomym działaniem na szkodę miłowanego młodszego rodzeństwa)
– symulowanie radości na spotkaniu rodzinnym, aby nie obciążać innych swoim smutkiem
– osoba, która chce zyskać współczucie, może udawać chorobę lub trudną sytuację życiową, by uzyskać wsparcie od innych
– symulowanie zmęczenia lub choroby, aby uniknąć dodatkowych obowiązków
– osoba niechętna do konfrontacji, może udawać zgodę lub zainteresowanie, aby uniknąć sporu