Derealizacja jest terminem używanym w psychiatrii i psychologii do opisania sytuacji, w której osoba doświadcza uczucia oderwania lub oddalenia od rzeczywistości. Osoba z derealizacją może mieć wrażenie, że świat wokół niej staje się nieprawdziwy, nierealny lub niezrozumiały. Może towarzyszyć temu uczucie obcości wobec własnego ciała lub otoczenia. Derealizacja to zaburzenie charakteryzujące się subiektywnym odczuciem odrealnienia i obcości wobec własnego ciała, myśli, zachowania lub otoczenia. Chory może odczuwać środowisko jako sztuczne, ciało jako zautomatyzowane, a myśli jako nie swoje. Często towarzyszy temu uczucie obserwowania siebie z zewnątrz oraz przekonanie o utracie uczuć. Chociaż podobne doświadczenia mogą wystąpić u osób zdrowych w określonych sytuacjach, zaburzenie derealizacyjne jest rzadkie i diagnozuje się je tylko w przypadku nawracających epizodów.
Objawy derealizacji
Odczucie oddzielenia od rzeczywistości
Osoba może czuć się oderwana od otaczającego świata, jakby obserwowała go z pewnej odległości lub przez szybę. Może towarzyszyć temu uczucie, że wszystko wokół jest nierealne, „baśniowe” lub jak w filmie, a otaczający świat jest zamglony, „nieostry” lub nieprawdziwy.
Zniekształcenie percepcji
Mogą wystąpić zaburzenia percepcji przestrzeni, w których osoba ma trudności z oceną odległości, rozmiaru przedmiotów lub proporcji. Przedmioty mogą wydawać się większe, mniejsze lub nieodpowiadające rzeczywistości.
Zmętnienie wzroku
Osoba może odczuwać, że obrazy wokół niej są zamglone, nieostre lub zniekształcone.
Obcość wobec własnego ciała
Osoba może mieć uczucie oddalenia od własnego ciała lub obserwowania swojego życia jak przez szybę. Często towarzyszy temu uczucie obcości wobec własnego ciała lub części ciała. Może się to objawiać jako odczucie, że ręce, nogi lub twarz nie należą do osoby, a nawet jako uczucie bycia w zupełnie innym ciele.
Trudności w koncentracji i pamięci
Osoba może odczuwać trudności w skupieniu uwagi, zapominanie lub trudności w przetwarzaniu informacji. Mogą pojawić się trudności w koncentracji lub poczucie „zaćmienia umysłowego”.
Emocjonalne oddalenie, stłumienie lub uczucie odcinania się od własnych uczuć
Osoba może doświadczać stłumienia emocji lub uczucia odcinania się od własnych uczuć. Mogą mieć trudności w nawiązywaniu lub utrzymywaniu bliskich relacji emocjonalnych.
Derealizacja może być objawem innych zaburzeń psychicznych, takich jak depersonalizacja (uczucie oddalenia od własnej tożsamości).
Przyczyny derealizacji
- Zaburzenia lękowe – derealizacja może wystąpić jako objaw zaburzeń lękowych, takich jak zaburzenie lękowe uogólnione (GAD), zaburzenie paniki, fobia społeczna czy zaburzenie stresu pourazowego. W przypadku osób cierpiących na te zaburzenia, derealizacja może występować w okresach nasilonego lęku lub w wyniku wywołujących lęk sytuacji.
- Depresja – derealizacja może być również związana z depresją. Osoby z depresją mogą doświadczać uczucia oddalenia od rzeczywistości i odczuwać, że wszystko wokół nich jest pozbawione sensu i nierealne.
- Stres i traumy – intensywny stres, traumatyczne doświadczenia lub przewlekłe przeżycia emocjonalne mogą prowadzić do derealizacji. Często jest to mechanizm obronny organizmu, który pomaga jednostce doświadczyć pewnego rodzaju odcięcia od rzeczywistości, aby zminimalizować negatywne skutki traumy.
- Nadużywanie substancji psychoaktywnych – używanie substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol, marihuana, narkotyki czy niektóre leki, może prowadzić do derealizacji jako skutku ubocznego działania tych substancji.
- Zaburzenia psychiczne -derealizacja może występować jako objaw innych zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenia depersonalizacyjne (zaburzenia tożsamości) czy schizofrenia.
- Zmęczenie i stres -ekstremalne zmęczenie, przewlekły stres, brak snu i niezdrowy tryb życia mogą przyczyniać się do wystąpienia derealizacji.