Skąd biorą się rozbieżności w długoterminowych efektach leczenia? Sami pacjenci, proszeni przez badaczy o scharakteryzowanie odniesionych korzyści, różnią się znacząco, co do oceny rezultatów różnych terapii. Pacjenci uczęszczający na terapię poznawczo-behawioralną koncentrowali się na opisywaniu problemów oraz przedstawianiu wyuczonych sposobów radzenia sobie z nimi. Z kolei ci, którzy wybrali psychoterapię psychodynamiczną, wskazywali na pogłębione korzyści obejmujące całą osobowość: zwiększoną zdolność empatii oraz rozumienia potrzeb i motywacji zarówno swoich, jak i innych osób, świadomość konsekwencji podejmowanych przez siebie działań, większą umiejętność wyrażania siebie, większe zadowolenie z podejmowanych wyzwań i osiąganych celów, czerpanie satysfakcji z codziennych aktywności, umiejętność pogłębiania relacji interpersonalnych, a także – i być może przede wszystkim – umiejętność dostrzegania znaczenia bolesnych doświadczeń z przeszłości, ich akceptacji oraz rozwiązywania wynikających z nich wewnętrznych konfliktów.
Wobec powyższego odkrywa się jeszcze jedna różnica między wspomnianymi terapiami, związana z rolą, jaką odgrywa sam psychoterapeuta. Terapeuta poznawczo-behawioralny jawi się zatem jako ekspert i nauczyciel, który pomaga pacjentowi w wyuczeniu się i stosowaniu metod radzenia sobie z problemami. Z kolei terapeuta psychodynamiczny jest kimś, kto zapewnia bezpieczną przestrzeń pacjentowi, w której ten drugi zyskuje możliwość eksploracji własnej osoby, by w konsekwencji móc nauczyć się przeżywać swoje życie bardziej świadomie, zwiększyć swoją samoocenę i wypracować skuteczne sposoby radzenia sobie z osobistymi problemami. I to właśnie owa umiejętność lepszego rozumienia siebie i własnego otoczenia sprawia, że efekty psychoterapii utrzymują się nawet po wielu latach, a nawet z czasem się zwiększają. Psychoterapia psychodynamiczna uruchamia w pacjencie – jak to nazwał jeden z badaczy – „stały wewnętrzny proces autorefleksji”.
