Archetyp jako pojęcie odnosi się w psychologii do pierwotnych, nieświadomych struktur i wzorców, które są obecne w kolektywnej, zbiorczej nieświadomości jednostki i kultury. Pojęcie archetypu zostało wprowadzone przez Carla Gustava Junga, który wierzył, że są one dziedziczone i uniwersalne dla ludzkości.
Zgodnie z tą koncepcją archetypy są głęboko zakorzenione w naszym nieświadomym umyśle i wpływają na nasze myśli, emocje i zachowania. Mają charakter symboliczny i reprezentują fundamentalne motywy, obrazy czy role, które znajdują swoe odzwierciedlenie w mitach, snach, religii, sztuce i fantazjach.
Przykłady archetypów to Matka, Ojciec, Mędrzec, Bohater, Cienia czy Anima i Animus. Matka symbolizuje opiekę, troskę i płodność, Ojciec reprezentuje autorytet, mądrość i siłę, Mędrzec odnosi się do poszukiwania mądrości i wiedzy, Bohater symbolizuje odwagę i triumf nad przeszkodami, Cień reprezentuje nieakceptowane lub nieznane aspekty naszej osobowości, a Anima i Animus odnosi się do wewnętrznej postaci przeciwnej płci.
Archetypy mają wpływ na nasze wybory, preferencje, relacje i rozwój osobisty. Mogą się manifestować się w formie snów, mitów, marzeń czy fantazji. Jung uważał, że rozpoznanie, zrozumienie i integracja archetypów jest ważne dla rozwoju osobowości i osiągnięcia harmonii wewnętrznej.
Ważne jest jednak zauważenie, że archetypy nie są jednostkowe i niezmiennie ustalone. Mogą mieć różne formy i wyrażać się w różnych kulturach i jednostkach. Są elastycznymi strukturami, które mogą ewoluować i przekształcać się w zależności od doświadczeń i kontekstu życiowego.
Pojęcie archetypu jest jednym z kluczowych elementów teorii psychologicznej Junga i wciąż znajduje zastosowanie w dziedzinach takich jak psychologia analityczna, terapia, analiza snów, antropologia czy literatura.