Dysocjacja to pojęcie z zakresu psychologii i psychiatrii, które odnosi się do pewnego rodzaju przerwania integralności myśli, uczuć, wspomnień i tożsamości. Dysocjacja odnosi się do procesu, w którym normalne zintegrowana świadomość (poczucie tożsamości, pamięć, percepcja) zostaje zakłócona. Osoby doświadczające dysocjacji mogą odczuwać rozluźnienia, oddzielenie lub utratę związku z własnym ciałem, myślami, emocjami lub otoczeniem.
Dysocjacja jest naturalną reakcją obronną organizmu na stres, traumę lub inne zagrażające sytuacje poprzez oddzielenie od bolesnych wspomnień lub emocji. Może występować jako mechanizm obronny, który umożliwia jednostce oddzielenie się od bolesnych lub przytłaczających emocji, myśli lub wspomnień. W takich przypadkach dysocjacja może działać jako forma ucieczki lub zabezpieczenia przed przeciążeniem emocjonalnym. Dysocjacja jest często związana z traumą, zwłaszcza z traumami przeżytymi w dzieciństwie, takimi jak przemoc fizyczna, seksualna czy emocjonalna. Może także pojawić się w wyniku poważnego stresu, a także w niektórych przypadkach zaburzeń neurologicznych lub chorób psychicznych.
Osoby doświadczające dysocjacji mogą mieć trudności z przypomnieniem sobie ważnych informacji osobistych, czuć się odłączonymi od rzeczywistości, mieć problemy z tożsamością oraz doświadczyć nieoczekiwanych zmian w zachowaniu i nastroju.
Przykłady dysocjacji w ujęciu psychologicznym
- Dysocjacja depersonalizacyjna
Osoba doświadcza uczucia oddzielenia od własnego ciała, jakby obserwowała siebie z zewnątrz. Może odczuwać zmniejszenie emocji, poczucie nierealności lub odczucie, że wszystko jest nieprawdziwe. - Dysocjacja derealizacyjna
Osoba odczuwa, że jej otoczenie staje się nierealne, odległe lub nieznane. Może mieć trudności w identyfikowaniu lub nawiązywaniu związku z otoczeniem, jakby przebywała w innym świecie. - Amnezja dysocjacyjna
Osoba doświadcza utraty pamięci lub luki pamięciowej dotyczącej określonego zdarzenia, okresu czasu lub aspektów swojego życia. Może nie pamiętać istotnych informacji lub doświadczeń z przeszłości. - Fuga dysocjacyjna
Nagłe, niespodziewane opuszczenie miejsca zamieszkania lub pracy połączone z amnezją, co do własnej tożsamości i przeszłości. - Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości
Osoba doświadcza występowania różnych tożsamości, które przejmują kontrolę nad jej zachowaniem, myślami i pamięcią. Te różne tożsamości, nazywane alterami, mogą mieć różne cechy, preferencje, wspomnienia i reakcje emocjonalne. Obecność dwóch lub więcej odrębnych tożsamości lub stanów osobowości, które na przemian przejmują kontrolę nad zachowaniem jednostki.
Dysocjacja może być tymczasowym i sporadycznym zjawiskiem, ale w niektórych przypadkach może rozwinąć się w bardziej chroniczne zaburzenie dysocjacyjne, takie jak zaburzenie dysocjacyjne tożsamości lub zaburzenie dysocjacyjne nieokreślone.
