Stereotypia to pojęcie oznaczające występowanie powtarzających się i stereotypowych zachowań u jednostki. Głównie są to powtarzające się, bezcelowe lub rytualne ruchy, postawy ciała i wypowiedzi, które występują u osób z różnymi niepełnosprawnościami, takimi jak niepełnosprawność intelektualna, zaburzenia ze spektrum autystyzmu, dyskinezy późne, stereotypowe zaburzenia ruchowe oraz inne zaburzenia. Stereotypia może obejmować zarówno proste ruchy, takie jak kołysanie ciałem, jak i bardziej skomplikowane, na przykład naprzemienne krzyżowanie nóg lub wykonywanie ruchów marszowych w miejscu. Stereotypie słowne manifestują się jako perseweracje.
Termin ten jest używany w kilku różnych kontekstach. W kontekście psychologii i neurologii, stereotypia odnosi się do uporczywych, powtarzających się ruchów lub zachowań, które występują u niektórych osób z różnymi zaburzeniami rozwojowymi, takimi jak autyzm, zespół Tourette’a, czy choroba Parkinsona. Przykłady takich zachowań to ruchy kończyn, wachlarzowanie rękami, kołysanie się, lub powtarzające się dźwięki lub słowa.
Stereotypia może również odnosić się do powtarzających się myśli, przekonań lub wzorców zachowań, które występują u osób z różnymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, schizofrenia, czy zaburzenia lękowe. Myśli te lub zachowania mogą być trudne do kontrolowania i prowadzić do znacznego dyskomfortu lub utrudnień w codziennym funkcjonowaniu.
Stereotypie odnoszą się do powtarzających się i rytualistycznych zachowań obserwowanych u osób z różnymi zaburzeniami rozwojowymi, w szczególności z zakresu spektrum autyzmu. Mogą przybierać różne formy, takie jak powtarzające się ruchy (wachlanie rękami, kołysanie się), wokalizacje (nucenie, powtarzanie słów lub fraz) lub uporczywe, rutynowe czynności (ściśle przestrzeganie ustalonych schematów czy rytuałów).
Stereotypie są uważane za spełniające różne funkcje u osób z zaburzeniami rozwojowymi. Mogą dostarczać stymulacji sensorycznej lub działają uspokajająco, pomagać regulować emocje lub służyć jako sposób radzenia sobie z lękiem lub niepewnością. Jednak nadmierne lub uporczywe stereotypiczne zachowania mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie, interakcje społeczne i uczenie się.
Warto zauważyć, że stereotypie nie występują wyłącznie u osób z zaburzeniami rozwojowymi. Zachowania stereotypiczne mogą również występować u osób prawidłowo rozwijających się w określonych sytuacjach, takich jak stukanie nogą czy kręcenie długopisem podczas myślenia. Jednak gdy te zachowania stają się powtarzające się, sztywne i przeszkadzające, mogą być uważane za stereotypie.