Zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży to grupa problemów emocjonalnych i behawioralnych, które mogą objawiać się różnymi nieprawidłowymi wzorcami zachowania. Zaburzenia te często prowadzą do trudności w funkcjonowaniu społecznym, edukacyjnym i emocjonalnym.
Zaburzenie zachowania typu przeciwstawiania się (Conduct Disorder) to poważne zaburzenie emocjonalne i behawioralne, które występuje u dzieci i młodzieży. Charakteryzuje się trwałym wzorcem nieprawidłowego zachowania, naruszaniem podstawowych praw innych osób oraz norm i reguł społecznych.
Objawy zaburzenia zachowania typu przeciwstawiania się mogą obejmować:
- agresję wobec innych osób lub zwierząt, taką jak bicie, znęcanie się, okrucieństwo
- zniszczenie mienia, np. podpalanie, demolowanie
- kłamstwa, oszustwa i kradzieże
- poważne naruszenia norm społecznych, takie jak pobicie, napaść, próby gwałtu
- powtarzające się łamanie zasad, norm społecznych i reguł, zarówno w domu, jak i w szkole.
Zaburzenie zachowania typu przeciwstawiania się polega na powtarzających się i utrzymujących zachowaniach, które prowadzą do naruszenia podstawowych praw innych osób lub norm społecznych odpowiednich dla wieku. Diagnoza tego zaburzenia może być postawiona, gdy występuje trzy lub więcej z piętnastu poniższych kryteriów w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy, z czego co najmniej jedno z nich miało miejsce w ciągu ostatnich sześciu miesięcy.
W przypadku zaburzenia zachowania typu przeciwstawiania się wyróżnia się cztery kategorie zachowań:
Zachowania agresywne wobec ludzi i zwierząt, które stanowią fizyczne zagrożenie lub wyrządzają krzywdę innym ludziom lub zwierzętom. Do tych zachowań zalicza się:
- Dokuczanie, grożenie, zastraszanie, tyranizowanie innych osób.
- Częste wszczynanie bójek i walk fizycznych.
- Używanie przedmiotów mogących spowodować poważne obrażenia fizyczne (np. kije, cegły, noże, broń).
- Prowadzenie fizycznego okrucieństwa wobec innych ludzi.
- Okrucieństwo fizyczne wobec zwierząt.
- Dokonywanie kradzieży przy bezpośrednim kontakcie z pokrzywdzonym (np. rabunek torebki, wymuszenie pieniędzy, kieszonkowe kradzieże).
- Zmuszanie do kontaktów seksualnych.
Niszczenie własności, które obejmuje:
- Celowe podpalanie w celu spowodowania poważnych szkód.
- Świadome niszczenie cudzej własności.
Oszustwo lub kradzież, które obejmuje:
- Włamywanie się do domów, innych budynków, samochodów.
- Częste kłamanie w celu osiągnięcia korzyści, przywilejów lub uniknięcia zobowiązań.
- Kradzież przedmiotów o znacznej wartości bez konfrontacji z pokrzywdzonym (np. kradzieże sklepowe, fałszerstwa).
Poważne naruszenia zasad, reguł, nakazów i praw:
- Częste przebywanie poza domem w nocy pomimo zakazu rodziców (przed ukończeniem 13. roku życia).
- Co najmniej dwukrotna ucieczka na noc z domu rodziców bez zamiaru powrotu.
- Częste wagarowanie jeszcze przed ukończeniem 13. roku życia.
Zaburzenie zachowania typu przeciwstawiania się często prowadzi do poważnych konsekwencji społecznych, emocjonalnych i edukacyjnych. Osoby z tym zaburzeniem mogą mieć trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji, osiąganiu sukcesów szkolnych, a także mogą być bardziej podatne na problemy związane z używaniem substancji.
Przyczyny zaburzenia zachowania typu przeciwstawiania się są złożone i wynikają z interakcji wielu czynników, takich jak genetyka, czynniki neurobiologiczne, środowiskowe czynniki stresowe, niewłaściwe wzorce wychowawcze, nadużycie substancji w rodzinie, zaniedbanie czy niski status społeczno-ekonomiczny, przemoc domową, złe relacje rodzinne, zaniedbanie, nadużywanie substancji, trudności szkolne i brak wsparcia społecznego.
Leczenie zaburzenia zachowania typu przeciwstawiania się zazwyczaj obejmuje terapię behawioralną, terapię poznawczą, trening umiejętności społecznych oraz terapię rodziną. Celem terapii jest modyfikacja nieprawidłowych wzorców zachowań, nauka umiejętności rozwiązywania konfliktów, rozwijanie empatii i budowanie zdrowych relacji społecznych. W niektórych przypadkach może być również konieczne stosowanie farmakoterapii, zwłaszcza gdy towarzyszą inne zaburzenia psychiczne, takie jak ADHD czy depresja. Wsparcie i edukacja rodziców również odgrywają ważną rolę w leczeniu i zapobieganiu nawrotom zaburzenia zachowania typu przeciwstawiania się.
