Wywiad psychologiczny to ustrukturyzowana lub półustrukturyzowana rozmowa, prowadzona przez psychologa z pacjentem w celu zebrania informacji na temat historii jego życia, doświadczeń, funkcjonowania psychicznego, emocjonalnego oraz społecznego, sposobu myślenia, zachowań oraz innych istotnych czynników wpływających na jego zdrowie psychiczne. Jest to jedno z podstawowych narzędzi diagnostycznych, które umożliwia psychologowi ocenę stanu psychicznego pacjenta, zrozumienie jego problemów oraz postawienie diagnozy.
Wywiad psychologiczny to połączona z obserwacją rozmowa między osobą, która jest diagnozowana, a psychologiem (najczęściej jest to psycholog kliniczny). W odróżnieniu od nieprofesjonalnych rozmów i obserwacji, wywiad psychologiczny charakteryzuje się systematycznym zbieraniem danych o pacjencie oraz ich interpretacją w kontekście teoretycznym z uwzględnieniem wpływu diagnosty na proces gromadzenia informacji. Psycholog przeprowadzający wywiad powinien utrzymywać odpowiednią relację z pacjentem, dbać o warunki wywiadu oraz posiadać umiejętności uważnego słuchania i obserwacji. Wywiad psychologiczny jest stosowany w trzech głównych sytuacjach: oceny stanu psychicznego, wstępnego wywiadu przy zgłoszeniu do leczenia oraz w sytuacjach kryzysowych. Może mieć formę ustrukturalizowaną, częściowo ustrukturalizowaną lub swobodną. Wybór odpowiedniego podejścia teoretycznego (np. behawioralnego czy systemowego) wpływa na sposób zbierania danych i ich interpretację. Wykorzystanie narzędzi diagnostycznych, takich jak testy psychologiczne, może ułatwić proces gromadzenia i analizy informacji.
Cele wywiadu psychologicznego
Zbieranie informacji
Wywiad psychologiczny ma na celu uzyskanie kompleksowego obrazu psychologicznego klienta i zrozumienie różnych aspektów jego życia. Psycholog zadaje pytania dotyczące takich obszarów jak:
Historia życia
Obejmuje ważne wydarzenia życiowe, relacje z rodziną, edukację, historię pracy, a także doświadczenia, które mogą mieć wpływ na aktualny stan psychiczny. Ten etap jest wprowadzeniem w celu poznania danych osobowych klienta, informacji o rodzinie, dzieciństwie, edukacji, zatrudnieniu, związkach i innych istotnych aspektach życia klienta.
Obecne problemy
Psycholog zbiera dane dotyczące aktualnych trudności, z którymi boryka się pacjent, takich jak objawy lęku, depresji, zaburzeń osobowości, czy innych problemów psychicznych. Omówienie konkretnych problemów, z którymi klient zgłasza się na sesję, jak również identyfikacja objawów, które może doświadczać.
Dane medyczne
Informacje o ewentualnych chorobach somatycznych, przyjmowanych lekach oraz wcześniejszych hospitalizacjach.
Historia zdrowia psychicznego
Przebieg i ewentualne wcześniejsze diagnozy lub leczenie problemów zdrowia psychicznego.
Funkcjonowanie społeczne
Relacje interpersonalne, wsparcie społeczne, trudności w relacjach, samotność, konflikty rodzinne czy trudności w pracy lub szkole.
Myśli i emocje
Pytania dotyczące myśli, uczuć i emocji, takich jak lęki, depresja, stany nastroju, myśli samobójcze, obawy czy inne ważne aspekty psychologiczne.
Zachowania
Omówienie zachowań klienta, nawyków, uzależnień, problemów związanych z kontrolą impulsów, stylu życia i innych czynników wpływających na codzienne funkcjonowanie.
Traumy i stres
Zapytania o doświadczenia traumatyczne, stresujące wydarzenia czy sytuacje, które mogą mieć wpływ na zdrowie psychiczne klienta.
Ocena stanu psychicznego
- Psycholog ocenia ogólny stan psychiczny pacjenta, w tym jego nastrój, myślenie, percepcję, zachowanie oraz poziom funkcjonowania społecznego.
- Identyfikacja możliwych zaburzeń psychicznych lub emocjonalnych.
Diagnoza
- Na podstawie zebranych informacji i obserwacji, psycholog może postawić wstępną diagnozę, która będzie podstawą do dalszej interwencji psychologicznej czy terapeutycznej.
- Wywiad diagnostyczny pozwala na zrozumienie przyczyn trudności pacjenta oraz wyznaczenie odpowiedniego kierunku leczenia.
Planowanie interwencji
- Na podstawie wywiadu, psycholog może opracować indywidualny plan terapii, uwzględniający specyficzne potrzeby i problemy pacjenta.
- Określenie celów terapeutycznych, oczekiwań i potrzeb klienta w kontekście terapii lub interwencji psychologicznej.
- Wywiad pomaga również w monitorowaniu postępów w terapii oraz wprowadzaniu ewentualnych modyfikacji w planie leczenia.
Budowanie relacji terapeutycznej
- Wywiad psychologiczny jest także kluczowy w budowaniu zaufania między pacjentem, a psychologiem, co jest istotne dla skuteczności późniejszej terapii.
Przebieg wywiadu psychologicznego może się różnić w zależności od specjalizacji psychologa i celu spotkania. Często wywiad jest uzupełniany o różne narzędzia oceny, takie jak kwestionariusze, skale oceny czy testy psychologiczne, które pomagają uzyskać bardziej obiektywne dane.
Wywiad psychologiczny jest kluczowym etapem w procesie oceny psychologicznej i planowaniu interwencji terapeutycznej. Ważne jest, aby klient był szczery i otwarty w udzielaniu odpowiedzi, a psycholog zapewniał wsparcie, empatię i zaufanie, tworząc atmosferę sprzyjającą szczerej rozmowie i zrozumieniu klienta. Wywiad psychologiczny pomaga psychologowi zrozumieć klienta w kontekście jego unikalnej historii, sił, trudności i potrzeb, co umożliwia opracowanie indywidualnego planu terapeutycznego dopasowanego do konkretnych potrzeb i celów klienta.
Wywiad diagnostyczny
Wywiad diagnostyczny określany również jako wywiad kliniczny, to proces, podczas którego specjalista zdrowia psychicznego (np. psychiatra, psycholog, terapeuta) zadaje szczegółowe pytania mające na celu zebranie informacji o pacjencie w celu postawienia dokładnej diagnozy i szczegółowej oceny problemu w zakresie zdrowia psychicznego. Wywiad diagnostyczny jest kluczowym narzędziem w procesie oceny stanu pacjenta. Obejmuje rozmowę między specjalistą, a pacjentem, w której zadawane są pytania dotyczące różnych obszarów życia, takich jak objawy, historia chorobowa, wywiad medyczny, historia rodziny, funkcjonowanie społeczne, sytuacje stresowe, wsparcie społeczne, bądź przeszłe leczenie.
Głównym zadaniem wywiadu diagnostycznego jest uzyskanie od osoby badanej informacji niezbędnych do odpowiedzi na postawione pytanie diagnostyczne, a podstawowym narzędziem w tym procesie jest zadawanie pytań. Pytania te stanowią zróżnicowaną formę komunikacji werbalnej i można je klasyfikować na różne sposoby, w zależności od przyjętego kryterium. Pod względem formy konstrukcji pytań można wyróżnić pytania otwarte i zamknięte, bezpośrednie i projekcyjne, a także neutralne i sugerujące odpowiedź.
Podczas wywiadu diagnostycznego specjalista stara się uzyskać jak najwięcej informacji o pacjencie w celu zrozumienia istniejących objawów, kontekstu, czynników wywołujących i utrzymujących problem, a także wpływu problemu na codzienne funkcjonowanie pacjenta. Specjalista może używać różnych narzędzi, takich jak standardowe kwestionariusze służące do oceny, skale pomiarowe czy testy psychologiczne, aby uzyskać bardziej obiektywne dane. Szczerość, otwartość i zaufanie między pacjentem, a specjalistą są kluczowe dla skutecznego przeprowadzenia wywiadu diagnostycznego i uzyskania kompleksowego obrazu sytuacji pacjenta.
Wywiad diagnostyczny pomaga specjaliście w formułowaniu wstępnej diagnozy lub hipotezy diagnostycznej, która będzie podstawą dalszej oceny i planowania leczenia. Na podstawie zebranych informacji specjalista może dokładniej zrozumieć potrzeby i cele pacjenta, ustalić indywidualizowany plan terapeutyczny i zalecić odpowiednie interwencje terapeutyczne. Wywiad diagnostyczny powinien być przeprowadzany przez wykwalifikowanego specjalistę, który posiada odpowiednie umiejętności i doświadczenie w przeprowadzaniu oceny psychiatrycznej lub psychologicznej.