Konfluencja jest pojęciem używanym w psychologii i odnosi się do zacierania się granicy pomiędzy jednostką, a otoczeniem. Oznacza to, że osoba traci poczucie odrębności i niezależności od środowiska zewnętrznego. Konfluencja często występuje w kontekście procesów społecznych, takich jak grupowe myślenie czy nacisk grupy na jednostkę. Może prowadzić do utraty indywidualności i zmniejszenia zdolności do samodzielnego myślenia oraz podejmowania decyzji. Konfluencję można również powiązać z pojęciem utraty tożsamości, gdy jednostka przestaje być świadoma swojego odrębnego bytu. Pierwotnie pojecie to funkcjonowało głównie w kontekście geografii i geologii, odnosząc się do zjawiska, w którym dwa lub więcej potoków lub lodowce łączą się, tworząc jedno większe zlewisko wody lub lodu.
Konfluencja to proces, w którym granica pomiędzy jednostką, a otoczeniem zostaje zatarta, a interpretacja rzeczywistości opiera się na nieostrych doświadczeniach związanych z relacjami ze środowiskiem zewnętrznym. W wyniku tego zatarcia granic, tożsamość jednostki traci swoją odrębność i nie jest już rozróżniana od otoczenia. W zaawansowanym stadium konfluencji może dojść do wystąpienia psychozy.
W konfluencji, osoba może doświadczać trudności w identyfikowaniu i wyrażaniu swoich potrzeb, emocji i granic. Może czuć się przytłoczona, zagubiona lub zablokowana w swoich działaniach. Konfluencja często wiąże się z utrzymywaniem konkretnych wzorców zachowań, które mogą utrudniać rozwój i zdrowe relacje.
Konfluencja w terapii Gestalt
W terapii Gestalt konfluencja to pojęcie, które odnosi się do stanu, w którym różne aspekty osobowości klienta, takie jak emocje, myśli, ciało i zachowanie, są silnie ze sobą powiązane i wzajemnie przenikają się. Jest to stan, w którym granice między tymi różnymi aspektami stają się rozmyte, co może prowadzić do utraty kontaktu ze sobą i utrudniać pełne doświadczanie i wyrażanie się.
Terapeuta Gestalt podczas terapii pomaga klientowi zwiększyć świadomość obecności różnych konfluencji i ich wpływu na funkcjonowanie klienta. Praca terapeutyczna może obejmować eksplorację różnych aspektów konfluencji i rozpoznawanie, jakie przekonania, emocje czy wzorce zachowań przyczyniają się do utrzymania tego stanu. Terapeuta może używać różnych technik, takich jak eksperymenty, dramatyzacja, dialog wewnętrzny i uważność, aby pomóc klientowi w rozluźnieniu konfluencji i rozszerzeniu swojej świadomości.
W relacjach osób będących w związkach, w których zachodzi zjawisko konfluencji, może dochodzić do zaniku poczucia indywidualności, a zamiast tego pojawia się „uwspólnienie” zachowań, nawyków i zainteresowań. Na poziomie zewnętrznym konfluencja może dotyczyć przyjmowania stylu mówienia, sposobu ubierania się czy nawet nawyków żywieniowych innych osób. Konfluencja nie ogranicza się tylko do relacji między partnerami, ale może występować również między rodzeństwem, w relacji rodzic-dziecko oraz w innych sytuacjach, w których jednostka nawiązuje interakcje z grupą lub innymi ludźmi. Konfluencja może utrudniać proces poznawania samego siebie i rozwoju osobistego.
Konsekwencje wynikające z konfluencji
Mechanizm konfluencji nie jest z natury negatywny i posiada swoje biologiczne i ewolucyjne uzasadnienie. Noworodek na przykład jest w stanie pełnej konfluencji z matką tuż po urodzeniu. Jednak w miarę dorastania i dojrzewania, powinien zachodzić proces indywiduacji i separacji, w wyniku którego jednostka staje się świadoma swoich własnych potrzeb i granic. Konfluencja może również wystąpić na początku każdej relacji, gdy jesteśmy w pewien sposób zaabsorbowani drugą osobą. To nie jest negatywne zjawisko, a pewna doza konfluencji jest naturalna i pożądana w każdej relacji. Problem pojawia się, gdy konfluencja staje się jedynym sposobem interakcji z otoczeniem i drugą osobą.
Celem pracy nad konfluencją jest rozwinięcie zdolności klienta do świadomego rozpoznawania i wyrażania swoich potrzeb, emocji i określania granic. Poprzez uświadomienie i zrozumienie konfluencji, klient może odzyskać większą wolność i elastyczność w działaniu oraz nawiązać bardziej autentyczne i satysfakcjonujące relacje z innymi ludźmi.