Zespół stresu pourazowego (PTSD – post-traumatic stress disorder) to zaburzenie, które występuje u osób, które przeżyły traumatyczne doświadczenia, takie jak poważne obrażenia ciała, działania wojenne, przemoc seksualna, włamanie, klęski żywiołowe, wiadomość o chorobie czy katastrofy. Przyczyną może również być otrzymanie informacji o traumatycznym doświadczeniu, które dotknęło bliską osobę. Reakcja na traumę jest uzależniona od indywidualnych czynników, takich jak typ osobowości czy wcześniejsze zaburzenia. Objawy zespołu stresu pourazowego utrzymują się przez co najmniej miesiąc od zdarzenia i obejmują dręczące wspomnienia w postaci przebłysków pamięci, koszmary nocne związane z traumatycznym wydarzeniem, unikanie sytuacji lub przedmiotów przypominających o zdarzeniu oraz nieproporcjonalne pobudzenie w reakcji na niewielkie bodźce (np. przypadkowe dźwięki).
Badania wskazują, że osoby cierpiące na PTSD mogą mieć średnio mniejszy hipokamp, jednak nie jest jasne, czy mniejszy hipokamp przyczynia się do większej podatności na zespół stresu pourazowego, czy też jest wynikiem samego zaburzenia. Istnieje również hipoteza wiążąca zespół stresu pourazowego z niższym poziomem kortyzolu u chorych, co może, ale niekoniecznie, sugerować gorsze radzenie sobie ze stresem. Obecnie uznaje się, że zespół stresu pourazowego to nie tylko przedłużona normalna reakcja na stres, ale również związane z tym zaburzeniem muszą występować inne mechanizmy.
Objawy zespołu stresu pourazowego
- Wzmożone lęki, trudności z kontrolą lub wyrażaniem emocji.
- Przeżywanie nawracających, niechcianych wspomnień lub koszmarów związanych z traumatycznym wydarzeniem.
- Unikanie miejsc, osób lub sytuacji przypominających traumatyczne wydarzenie.
- Hiperaktywność, nadmierne pobudzenie lub trudności w koncentracji.
- Problemy ze snem, takie jak bezsenność lub koszmary senne.
Objawy zespołu stresu pourazowego pojawiają się po okresie początkowego ukrywania (maksymalnie do 6 miesięcy) i w większości przypadków mijają, choć w niewielkim odsetku mogą prowadzić do trwałej zmiany osobowości. Często obejmują one nawracające, natrętne myśli lub przypomnienia traumatycznego wydarzenia, które występują na jawie lub w snach, wywołując lęk i próby unikania u pacjenta. Może dochodzić do wystąpienia gwałtownych ataków lęku panicznego lub agresywnego zachowania, wywołanych czynnikami przypominającymi pacjentowi traumatyczne przeżycia. Osoby dotknięte tym zaburzeniem często odczuwają poczucie izolacji od otoczenia i otępienie. PTSD często wiąże się z depresją i lękiem, a towarzyszą mu również myśli samobójcze, bezsenność i skłonność do nadużywania substancji psychoaktywnych.
Zespół stresu pourazowego jest zaburzeniem, którego przyczyny i mechanizmy występowania są nadal przedmiotem intensywnych badań naukowych. W celu diagnozy, leczenia i zrozumienia PTSD ważne jest skonsultowanie się z wykwalifikowanym specjalistą, takim jak lekarz psychiatra, psycholog czy psychotraumatolog, którzy będą w stanie z urzyciem odpowiednich narzędzi diagnostycznych, przeprowadzić profesjonalnie proces diagnozy, a następnie zapewnić wsparcie psychologiczne.
Literatura:
Kalat, James W.: Biologiczne podstawy psychologii, 2006
James Morrison: DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów, 2016
