Zaburzenia niepsychotyczne to szeroka kategoria, obejmująca różne rodzaje zaburzeń psychicznych, które nie są związane z psychozą i których nie można zaklasyfikować jako zaburzenia psychotyczne. Psychoza odnosi się do stanu, w którym osoba traci kontakt z rzeczywistością i doświadcza zaburzeń psychotycznych: zaburzeń postrzegania, zaburzeń myślenia i zaburzeń funkcjonowania. Niepsychotyczne zaburzenia psychiczne charakteryzują się zaburzeniami nastroju, myślenia, zachowania oraz funkcjonowania społecznego i emocjonalnego, jednak bez utraty kontaktu z rzeczywistością. Osoby cierpiące na te zaburzenia zachowują świadomość swojego otoczenia i potrafią odróżniać swoje myśli i uczucia od rzeczywistości, co odróżnia je od psychotycznych zaburzeń, w których dochodzi do halucynacji, urojeń i poważnych zakłóceń w percepcji rzeczywistości.
Niepsychotyczne zaburzenia psychiczne
Niepsychotyczne zaburzenia psychiczne mogą obejmować upośledzenia umysłowe, zaburzenia psychosomatyczne, nerwice, zaburzenia adaptacyjne bądź uzależnienia.
Zaburzenia nastroju
Zaburzenia nastroju obejmują problemy psychiczne, które wpływają na emocje i samopoczucie jednostki i zalicza się do nich depresję, zaburzenia afektywne dwubiegunowe oraz inne zaburzenia nastroju, które charakteryzują się długotrwałymi zmianami w nastroju, energii i funkcjonowaniu emocjonalnym. Depresja charakteryzuje się przewlekłym uczuciem smutku, beznadziei, brakiem zainteresowania codziennymi czynnościami, niską samooceną, zmęczeniem oraz zaburzeniami snu i apetytu. Choroba afektywna dwubiegunowa, która nie obejmuje objawów psychotycznych, manifestuje się naprzemiennymi epizodami manii lub hipomanii, gdzie osoba doświadcza podwyższonego nastroju i nadmiernej aktywności, oraz epizodami depresji, jednak bez występowania halucynacji czy urojeń.
Zaburzenia lękowe
Zaburzenia lękowe to grupa problemów psychicznych, które objawiają się różnymi formami nieuzasadnionego i przewlekłego lęku. Zespół lęku uogólnionego – zaburzenie lękowe uogólnione (GAD) – charakteryzuje się stałym, nadmiernym niepokojem dotyczącym wielu aspektów życia, takich jak zdrowie, finanse czy praca. Fobie specyficzne dotyczą intensywnego lęku przed określonymi obiektami lub sytuacjami, na przykład lataniem (awiofobia) czy pająkami (arachnofobia). Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (OCD) polega na występowaniu natrętnych myśli (obsesji) oraz powtarzających się czynności (kompulsji), które osoba wykonuje w celu zmniejszenia lęku. Do zaburzeń lękowych zalicza się również fobie społeczne i stres pourazowy (PTSD). Osoby z tymi zaburzeniami doświadczają nadmiernego lęku, obaw, natrętnych myśli lub traumatycznych wspomnień.
Zaburzenia osobowości
Obejmują różne typy zaburzeń osobowości, takie jak osobowość borderline, histrioniczne zaburzenie osobowości, osobowość unikająca, osobowość schizoidalna, osobowość paranoiczna i inne. Zaburzenia osobowości wpływają na sposób myślenia, odczuwania, zachowania i relacji z innymi.
Zaburzenia odżywiania
Zaburzenia odżywiania obejmują poważne problemy z jedzeniem, które wpływają na zdrowie fizyczne i psychiczne i zalicza się do nich anoreksję, bulimię, oraz zaburzenia odżywiania o innych specyfikacjach. Osoby z tymi zaburzeniami mają trudności z utrzymaniem zdrowych nawyków żywieniowych i kontrolą jedzenia. Anoreksja objawia się silnym lękiem przed przytyciem, co prowadzi do drastycznego ograniczenia spożycia pokarmów i ekstremalnej utraty wagi. Bulimia natomiast charakteryzuje się cyklem objadania się dużymi ilościami jedzenia, po którym osoba stosuje zachowania kompensacyjne, takie jak wymioty czy używanie środków przeczyszczających, aby zredukować skutki objadania się.
Zaburzenia snu
Obejmują bezsenność, nadmierną senność w ciągu dnia, nocne koszmary, chrapanie i inne problemy związane z jakością snu.
Zaburzenia nawyków i kontroli impulsów
Obejmują zaburzenie dwubiegunowe, ADHD i inne zaburzenia, które charakteryzują się trudnościami w kontroli impulsów, zachowań impulsywnych lub trudnościami w koncentracji.
Zaburzenia somatoformiczne
Zaburzenia somatoformiczne to grupy problemów psychicznych, w których dolegliwości fizyczne mają podłoże psychologiczne. Zaburzenie somatyzacyjne objawia się przewlekłymi bólami, takimi jak bóle brzucha czy głowy, które nie mają wyraźnej medycznej przyczyny, ale są związane z czynnikami psychologicznymi. Hipochondria to natomiast przewlekły lęk o własne zdrowie, objawiający się przekonaniem o posiadaniu poważnej choroby, mimo braku dowodów medycznych potwierdzających takie diagnozy.
Zaburzenia adaptacyjne
Zaburzenia adaptacyjne to reakcje na stresujące wydarzenia życiowe, takie jak rozwód czy utrata pracy, które prowadzą do trudności w przystosowaniu się. Osoby z tymi zaburzeniami mogą doświadczać lęku, depresji oraz problemów w zachowaniu, które są wynikiem ich trudności w radzeniu sobie z nowymi okolicznościami.