Na poziom organizacji osobowości składa się szereg czynników: mocne i słabe strony ego, zdolność do mentalizacji, mechanizmy obronne oraz relacje z obiektem wewnętrznym. Ocena poziomu organizacji osobowości pacjenta pozwala terapeucie na lepsze pokierowanie psychoterapią, dostosowanie jej do indywidualnych potrzeb i możliwości osoby, z którą współpracuje.
Wymiary osobowości
Jeżeli organizację osobowości ująć jako pewną płaszczyznę, to na jednym jej skraju będą się sytuować osoby zorganizowane neurotycznie, a na drugim – osoby zorganizowane na poziomie z pogranicza. Osoby zorganizowane neurotycznie charakteryzują się stabilną tożsamością, dobrze kontrolują impulsy, posiadają sprawnie działające superego, wykazują się wysokim poziomem zdolności do mentalizacji i doświadczają wielu konfliktów wewnętrznych. Mają też skłonności do poczucia winy i surowego oceniania siebie. Z kolei osoby zorganizowane na poziomie z pogranicza charakteryzują się rozproszoną tożsamością (mają tendencję do częstych zmian), są impulsywne, ich superego jest wadliwe (w jednej chwili mogą kogoś bez mrugnięcia okiem krzywdzić, by w innej, podobnej sytuacji pogrążyć się w poczuciu winy), stosują prymitywne mechanizmy obronne, mają niewielką zdolność do mentalizacji i wiele deficytów psychicznych.
Poziom organizacji osobowości a psychoterapia
Z poziomem organizacji osobowości pacjenta wiąże się jego podatność na psychoterapię. Osoby zorganizowane neurotycznie mają predyspozycje do bardzo eksploracyjnej formy psychoterapii, z kolei osoby zorganizowane na poziomie z pogranicza wymagają od psychoterapeuty postawy podtrzymującej i wspierającej, konieczne jest bowiem zwiększenie ich zdolności do mentalizacji oraz skorygowanie wadliwych obszarów ich ego. Osoby zorganizowane neurotycznie lepiej rozumieją działanie mechanizmów psychologicznych, dzięki czemu są bardziej podatne na psychoterapię niż osoby zorganizowane na poziomie z pogranicza (borderline).