Egzystencjalizm to filozoficzny kierunek, który skupia się na analizie ludzkiej egzystencji, istnieniu jednostki i pytaniach dotyczących sensu życia. Egzystencjaliści kładą nacisk na indywidualność, wolność, odpowiedzialność i wybory jednostki w kontekście nieuchronnej egzystencji w nieprzyjaznym i nieznaczącym wszechświecie.
Egzystencjaliści twierdzą, że człowiek najpierw istnieje, a dopiero potem nadaje sobie sens i definiuje swoją istotę przez wybory i działania podejmowane w życiu (istnienie poprzedza istotę).
Zwolennicy tego stanowiska podkreślają, że człowiek jest wolny i odpowiedzialny za swoje wybory. Decyzje podejmowane przez jednostkę mają fundamentalne znaczenie dla kształtowania jej egzystencji i wpływają na jej wartość. Konfrontują się z absurdem i sprzecznościami ludzkiego istnienia. Zakładają, że świat jest pozbawiony inherentnego sensu i jednostka stoi w obliczu nieodłącznej niepewności, paradoksów i niewiedzy.
Pomimo absurdalności i niepewności, egzystencjaliści zachęcają jednostki do angażowania się w życie, podejmowania wyzwań i odpowiedzialności, tworzenia znaczenia poprzez autentyczne działania oraz nawiązywania autentycznych relacji z innymi.
Egzystencjalizm wywarł duży wpływ na różne dziedziny, takie jak filozofia, literatura, psychologia i teologia. Czołowi przedstawiciele egzystencjalizmu to m.in. Jean-Paul Sartre, Albert Camus, Søren Kierkegaard i Martin Heidegger.
Psychologiczny egzystencjalizm to nurt teoretyczny w psychologii, który nie ma jednoznacznego miejsca w akademickiej psychologii ze względu na brak jednolitego stanowiska w kwestii fundamentalnych koncepcji teoretycznych oraz zróżnicowanie światopoglądowe jego zwolenników, które obejmuje zarówno ateizm egzystencjalny, jak i głęboko religijny egzystencjalizm. Nurt ten nie posiada również jednego reprezentatywnego przedstawiciela.
Psychologiczny egzystencjalizm, w zależności od przyjętej perspektywy, opiera się wyłącznie na danych uzyskanych z przypadków klinicznych lub bezpośrednio czerpie z filozofii, interpretując ją dosłownie. Wszystkie odłamy tego nurtu mają jednak wspólny punkt wyjścia, którym jest skupienie się na egzystencji, rozumianej jako jednostkę w ludzkiej kondycji. Ważnymi elementami tego podejścia są doświadczenie, znaczenie wolności, rola świadomości oraz autorefleksji jako cechy odróżniające człowieka jako gatunek.
W koncepcji egzystencjalnej istotne miejsce zajmuje fenomenologiczne pojmowanie odpowiedzialności za własne życie, relacja człowieka z poczuciem samotności oraz problem bezradności wobec śmierci. Wszystkie te zagadnienia stanowią ważne punkty analizy w ramach psychologicznego egzystencjalizmu.
Literatura:
Lawrence A. Pervin, Oliver P. John, Osobowość. Teoria i badania, 2002
