Błędy poznawcze to rodzaj myślenia, który prowadzi do nieprawidłowych osądów, wniosków lub decyzji, wynikających z pewnych uproszczeń, niedoskonałości lub ograniczeń naszego poznawania. Są to rodzaje myślenia lub wnioskowania, które występują automatycznie i nieświadomie, co może prowadzić do nietrafnych lub mylnych przekonań. Błędy poznawcze mogą wpływać na różne aspekty naszego życia, takie jak podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów, ocena sytuacji społecznych czy wiara w nieprawdziwe informacje.
Oto kilka przykładów popularnych błędów poznawczych:
Heurystyka dostępności
Skłonność do oceniania prawdopodobieństwa lub częstotliwości zdarzeń na podstawie łatwości, z jaką przychodzą nam do głowy przykłady tych zdarzeń. Może prowadzić do przeceniania rzadkich, ale medialnie nagłośnionych zdarzeń.
Efekt reprezentatywności
Skłonność do szacowania prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia na podstawie podobieństwa do jakiejś grupy czy stereotypu, co może prowadzić do stereotypowego myślenia.
Potwierdzanie przekonań
Tendencja do szukania, interpretowania i preferowania informacji, które potwierdzają nasze istniejące przekonania, a ignorowania lub lekceważenia tych, które temu przeczą.
Skłonność do selektywnego zbierania i zapamiętywania informacji, które potwierdzają nasze przekonania, ignorując te, które temu przeczą.
Omyłkowe wnioskowanie przyczynowo-skutkowe
Zakładanie, że jeśli dwa zdarzenia występują wspólnie, to jedno jest przyczyną drugiego. Jest to również nieprawidłowe przypisywanie korelacjom charakteru przyczynowo-skutkowego.
Błąd zakotwiczenia
Skłonność do przywiązywania zbyt dużej wagi do początkowych informacji (kotwice) przy podejmowaniu decyzji.
Efekt nadmiernej pewności
Skłonność do wydawania zbyt pochopnych i zdecydowanych osądów, bez uwzględnienia stopnia niepewności.
Błąd dostępności
Skłonność do oceniania prawdopodobieństwa zdarzenia na podstawie łatwości, z jaką przychodzą nam do głowy przykłady tego zdarzenia.
Błąd konfirmacji
Skłonność do szukania informacji, które potwierdzają nasze przekonania, ignorując te, które temu przeczą.
Omyłkowe wnioskowanie przez analogie
Podejmowanie decyzji opierając się na analogiach, które nie mają istotnego związku z rzeczywistymi okolicznościami.
Zrozumienie istnienia błędów poznawczych może pomóc w poprawie jakości naszego myślenia i podejmowaniu trafniejszych decyzji, a także w unikaniu pułapek wynikających z nieświadomych uproszczeń i skojarzeń. Świadomość możliwości unikania tych błędów pozwala na bardziej racjonalne podejmowanie decyzji oraz lepsze zrozumienie otaczającego nas świata.