Atrybucja w psychologii odnosi się do procesu, w którym jednostka przypisuje przyczyny lub wyjaśnia przyczyny własnego zachowania lub innych osób. Dotyczy to sposobu, w jaki przetwarzamy informacje o działaniach i ich przyczynach, aby zrozumieć, dlaczego ludzie zachowują się tak, jak się zachowują.
W procesie atrybucji, jednostka stara się znaleźć przyczyny zaobserwowanego zachowania. Istnieją dwa główne typy atrybucji: atrybucja wewnętrzna i atrybucja zewnętrzna.
Atrybucja wewnętrzna polega na przypisywaniu zachowania do cech wewnętrznych osoby, takich jak osobowość, motywacje, umiejętności czy cechy charakteru. Na przykład, jeśli ktoś odnosi sukces w pracy, atrybucja wewnętrzna może sugerować, że osoba jest inteligentna lub zdolna.
Atrybucja zewnętrzna polega na przypisywaniu zachowania do czynników zewnętrznych lub sytuacyjnych, takich jak warunki, presja społeczna, okoliczności czy przypadkowe zdarzenia. Na przykład, jeśli ktoś nie dotarł na spotkanie, atrybucja zewnętrzna może sugerować, że osoba miała problemy z transportem lub inne nieprzewidziane okoliczności.
Istnieje również pojęcie atrybucji stabilnej i niestabilnej. Atrybucja stabilna sugeruje, że przyczyny zachowania są trwałe i trudne do zmiany, np. cechy osobowości. Atrybucja niestabilna sugeruje, że przyczyny zachowania są bardziej zmienne i mogą się różnić w różnych sytuacjach.
Proces atrybucji ma istotne konsekwencje dla percepcji, ocen i reakcji jednostki. Może wpływać na postrzeganie siebie, innych ludzi i świata. Różnice w atrybucjach mogą prowadzić do różnic w spostrzeganiu odpowiedzialności, rozumieniu motywacji i wpływie na zachowanie innych osób.
Ważne jest zrozumienie procesu atrybucji, ponieważ wpływa on na nasze interakcje społeczne, wyjaśnianie zachowań, ocenianie innych osób i podejmowanie decyzji. Może również mieć znaczenie w kontekście rozumienia i interpretowania naszych własnych działań, co może wpływać na nasze samopoczucie i samoocenę.
Według teorii atrybucji przyczynowych istnieją trzy główne wymiary atrybucji przyczynowej
- Wymiar wewnętrzny zewnętrzny
Odnosi się do przypisywania przyczyn zachowania do czynników wewnętrznych (np. cech osobowości, motywacji, umiejętności) lub zewnętrznych (np. sytuacji, okoliczności, czynników społecznych). Atrybucja wewnętrzna sugeruje, że przyczyna zachowania leży w osobie, podczas gdy atrybucja zewnętrzna sugeruje, że przyczyna leży poza osobą. - Wymiar stabilny niestabilny
Dotyczy przypisywania przyczyn jako czynników trwałych i trudnych do zmiany (stabilnych) lub jako czynników zmiennych i podlegających fluktuacjom w różnych sytuacjach (niestabilnych). - Wymiar kontrolowalny niekontrolowalny
Odnosi się do przypisywania przyczyn jako czynników, nad którymi jednostka ma kontrolę (kontrolowalne), lub czynników, które są poza kontrolą jednostki (niekontrolowalne).
Na podstawie tych wymiarów, atrybucje przyczynowe mogą mieć różne kombinacje. Na przykład, jednostka może przypisać przyczynę swojego sukcesu w pracy do wewnętrznych, stabilnych i kontrolowalnych czynników, takich jak ich umiejętności i wysiłek. Z kolei, gdy ktoś popełnia błąd, może przypisać to do zewnętrznych, niestabilnych i niekontrolowalnych czynników, takich jak niesprzyjające warunki lub pech.
Atrybucja przyczyn, odnosi się do procesu, w którym jednostka przypisuje przyczyny lub wyjaśnia przyczyny zachowania – zarówno swojego, jak i innych osób. Dotyczy to poszukiwania przyczyn zaobserwowanego zachowania w celu zrozumienia, dlaczego dana osoba się tak zachowuje.
Atrybucje przyczynowe mają wpływ na nasze postrzeganie siebie, innych ludzi i sytuacji. Mogą wpływać na nasze emocje, oceny, zachowania i reakcje. Na przykład, atrybucja wewnętrzna odniesionego sukcesu może zwiększyć poczucie własnej skuteczności i motywację do dalszych osiągnięć. Z kolei, atrybucja zewnętrzna doświadczonej porażki może zmniejszyć poczucie winy i skłonić do poszukiwania innych rozwiązań.