Anulowanie to jeden z wtórnych mechanizmów obronnych będący przedmiotem zainteresowania psychologii, szczególnie istotny w psychoanalitycznej teorii osobowości Zygmunta Freuda. Mechanizmy obronne są strategiami psychicznymi, które służą redukcji lęku, obronie przed nieprzyjemnymi myślami, impulsami czy emocjami. Anulowanie jest mechanizmem obronnym polegającym na próbie zrekompensowania, zneutralizowania lub cofnięcia negatywnych lub nieakceptowalnych myśli, emocji czy zachowań poprzez przeciwną lub sprzeczną reakcję. Osoba stosująca anulowanie może próbować naprawić bądź odwrócić negatywne działania poprzez wykonywanie przeciwstawnego działania lub ceremoniału.
Anulowanie – mechanizm obronny
Anulowanie to mechanizm obronny za pomocą którego jednostka radzi sobie z wewnętrznym konfliktem emocjonalnym poprzez negowanie swojego wcześniejszego działania lub symboliczne „odczynianie” go przy jednoczesnym negowaniu zdarzenia wraz z jego konsekwencjami. Anulowanie polega to na zastępowaniu pierwotnego zachowania innym, które ma odwrotny charakter, tak jakby mogło ono zniwelować skutki pierwszego. Ten mechanizm często współwystępuje z izolacją, a jego przejawem są kompulsje, gdzie osoba odczuwa przymus wykonywania określonych czynności. Anulowanie jest również widoczne w rytuałach religijnych, przesądach oraz w zabawach dziecięcych, gdzie wykonanie określonej czynności ma na celu „cofnięcie” lub unieważnienie wcześniejszego działania.
Anulowanie może stanowić sposób na złagodzenie lęku, winy czy niepokoju związanego z nieakceptowanymi myślami lub zachowaniami. Jednakże, jako mechanizm obronny, anulowanie nie rozwiązuje trwale problemów emocjonalnych czy konfliktów w psychice. Może to być jedynie tymczasowa strategia adaptacyjna, która może maskować głębsze trudności lub prowadzić do dalszych komplikacji psychologicznych.
Przykłady anulowania
Przykładem anulowania może być sytuacja, gdy osoba, mając negatywne myśli lub poczucie winy związane z określonym zachowaniem, podejmuje działania, które mają na celu naprawienie sytuacji lub zrekompensowanie skutków. Na przykład, osoba, która odczuwa wewnętrzny lęk związany z myślami o krzywdzeniu innych, może przeciwdziałać temu, angażując się w działania dobroczynne lub pomoc humanitarną.
– unieważnienie jakiegoś afektu, np. poczucia winy, poprzez nieświadome przyjęcie postawy lub podjęcie działań automatycznie „wymazujących” przykre emocje
– przygotowanie małżonkowi wystawnej kolacji jako rekompensaty za wcześniejsze wszczęcie kłótni (nie chodzi o przeprosiny, mechanizm ma bowiem charakter nieświadomy)
– spowiedź