Amnezja dysocjacyjna, znana jest również jako amnezja psychogenna, to zaburzenie dysocjacyjne, które charakteryzuje się nagłą utratą pamięci lub niezdolnością do przypomnienia sobie ważnych informacji osobistych, związanych z własną tożsamością czy wcześniejszymi wydarzeniami. Jest to nietypowa utrata pamięci, która nie wynika z fizycznego uszkodzenia mózgu, takiego jak uraz czy choroba. Amnezja dysocjacyjna to stan, w którym osoba doświadcza utraty pamięci dotyczącej istotnych i bieżących wydarzeń życiowych, informacji dotyczących własnej tożsamości i przeszłości. Zazwyczaj wiąże się ona z jakimś traumatycznym wydarzeniem, które jest bezpośrednią przyczyną tego zaburzenia.
Osoby dotknięte amnezją dysocjacyjną mogą zapominać o swojej tożsamości, nie pamiętać ważnych wydarzeń z przeszłości, nie rozpoznawać bliskich osób czy nie pamiętać swojego imienia. Pamięć zazwyczaj obejmuje okres przed wystąpieniem amnezji lub wydarzenie stresujące, które mogło ją wywołać, natomiast pamięć dla wydarzeń z czasu trwania amnezji jest znacznie upośledzona lub nieobecna.
Diagnoza amnezji dysocjacyjnej obejmuje częściową lub całkowitą utratę pamięci dotyczącej świeżych wydarzeń, własnej tożsamości i przeszłości. Istnieje ścisły związek między tym zaburzeniem, a rzeczywistym urazowym wydarzeniem oraz obronnym mechanizmem psychologicznym, który można określić jako „lepiej nie wiedzieć, nie pamiętać, niż przeżywać emocjonalnie traumatyczne wydarzenie”.
Przyczyny amnezji dysocjacyjnej nie są w pełni poznane, ale uważa się, że jest ona związana z mechanizmami obronnymi organizmu w obliczu silnego stresu lub traumy. W sytuacjach skrajnego zagrożenia lub trudności emocjonalnych, umysł może zastosować mechanizm obronny w postaci amnezji dysocjacyjnej, aby chronić osobę przed nieznośnymi wspomnieniami lub emocjami.
Zaburzenie to zazwyczaj utrzymuje się przez kilka dni, a utrata pamięci ma charakter selektywny, dotyczący głównie traumatycznego wydarzenia. Może wystąpić amnezja wsteczna, obejmująca wydarzenia bezpośrednio poprzedzające urazowe zdarzenie, lub amnezja następcza, dotycząca okresu bezpośrednio po urazie. Istnieje również częściowa amnezja, która dotyczy tylko niektórych najbardziej bolesnych elementów traumatycznego wydarzenia.
Amnezja całościowa jest rzadko diagnozowana i w takich przypadkach określa się ją jako fugę dysocjacyjną. W przypadku amnezji mogą pojawić się objawy towarzyszących zaburzeń afektywnych oraz poczucie dezorientacji. Nasilenie tego zaburzenia związane jest z wystąpieniem silnych czynników stresogennych, takich jak narażenie na działania wojenne, akty terrorystyczne lub katastrofy.
