Adrenalina znana jest również jako epinefryna – to hormon i neuroprzekaźnik, który jest wydzielany przez rdzeń nadnerczy w odpowiedzi na stres lub pobudzenie. Jest częścią układu nerwowego sympatycznego, który odpowiada za reakcje „walcz lub uciekaj” w organizmie. Badania Thomasa Rentona Elliota w 1905 roku przyczyniły się do odkrycia jej działania na organy i teorii przewodnictwa chemicznego w synapsach. Badania, które przeprowadził wykazały, że działanie adrenaliny na narządy jest podobne do pobudzenia nerwów w układzie współczulnym. Odkrycia te dały początek teorii, według której przewodnictwo w synapsach odbywa się głównie poprzez przekazywanie impulsów chemicznych.
Adrenalina jest związkiem katecholaminowym, a jest syntetyzowana z noradrenaliny, a jej produkcja wymaga fenyloalaniny, która jest pobierana z pożywienia. Adrenalina to substancja chemiczna, która pełni rolę zarówno jako hormon, produkowany przez rdzeń nadnerczy, jak i jako neuroprzekaźnik. Jest ona sklasyfikowana jako monoamina, co oznacza, że jest zmodyfikowanym aminokwasem o braku właściwości kwasowych.
Adrenalina ma wiele efektów fizjologicznych, które pomagają organizmowi dostosować się do sytuacji stresowej lub zagrożenia. Oto niektóre z jej głównych działań:
- Zwiększenie tętna i ciśnienia krwi – adrenalina powoduje skurcze naczyń krwionośnych, co zwiększa ciśnienie krwi. Dodatkowo, działa na receptory beta-adrenergiczne w sercu, zwiększając częstość i siłę skurczów serca, co prowadzi do zwiększenia tętna.
- Rozszerzenie oskrzeli – adrenalina powoduje rozkurcz mięśni oskrzeli, co ułatwia oddychanie i zwiększa przepływ powietrza do płuc.
- Mobilizacja zasobów energetycznych – adrenalina stymuluje uwalnianie glukozy z wątroby i mięśni, zwiększając poziom glukozy we krwi. Jest to ważne, ponieważ organizm potrzebuje dodatkowej energii do walki lub ucieczki w sytuacjach stresowych.
- Zwiększenie czujności i reaktywności – adrenalina wpływa na ośrodkowy układ nerwowy, zwiększając czujność, koncentrację i reaktywność na bodźce zewnętrzne. Może to pomóc w szybkiej ocenie i reakcji na zagrożenie.
- Skurcze mięśniowe – adrenalina powoduje skurcze mięśni, co może zwiększać siłę i wytrzymałość w celu przystąpienia do walki lub ucieczki.
Adrenalina jest również stosowana jako lek w medycynie, zwłaszcza w sytuacjach nagłych, takich jak wstrząs anafilaktyczny (ciężka reakcja alergiczna) lub zatrzymanie krążenia. W takich przypadkach adrenalina jest podawana w celu zwiększenia ciśnienia krwi, rozszerzenia oskrzeli i przywrócenia funkcji serca. Warto jednak pamiętać, że nadmiar adrenaliny w organizmie, zwłaszcza w przypadku chronicznego stresu, może prowadzić do niekorzystnych skutków zdrowotnych. Długotrwałe podwyższone poziomy adrenaliny mogą wpływać na układ sercowo-naczyniowy, układ odpornościowy i stan psychiczny.
Literatura:
Kalat, James W.: Biologiczne podstawy psychologii, 2006