ADHD

ADHD to zaburzenie hiperaktywności z deficytem uwagi (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder), to neurobiologiczne zaburzenie rozwojowe, które wpływa na zdolność do koncentracji, kontrolowania impulsów i regulowania poziomu aktywności. Zespół nadpobudliwości z deficytem uwagi, klasyfikowany w ICD-10 jako zaburzenie hiperkinetyczne, to neurorozwojowe zaburzenie psychiczne charakteryzujące się poważnymi trudnościami w funkcjonowaniu wykonawczym. Objawia się ono niewspółmiernym do wieku deficytem uwagi, hiperaktywnością, nadpobudliwością ruchową oraz impulsywnością. Osoby z ADHD często mają problem z dokończeniem zadań wymagających koncentracji, przeskakują z jednej aktywności na drugą, nie kończąc żadnej z nich, oraz wykazują zdezorganizowaną i niekontrolowaną nadmierną aktywność.

Objawy ADHD

ADHD to zaburzenie, które zwykle pojawia się we wczesnym dzieciństwie, najczęściej w ciągu pierwszych pięciu lat życia. Ważne jest, aby zrozumieć, że ADHD u dzieci to coś więcej niż tylko trudności w skupieniu uwagi czy nadmierna aktywność. Zaburzenie to wpływa na sposób, w jaki dziecko myśli, czuje i zachowuje się. Objawy ADHD mogą różnić się między dziećmi – niektóre mogą być w ciągłym ruchu, wiercić się lub podrygiwać bez większej świadomości, podczas gdy inne mogą być rozmarzone, nieobecne lub „bujać w obłokach”, co utrudnia im funkcjonowanie w szkole czy nawiązywanie relacji z rówieśnikami.

Aby ocenić, czy dziecko może mieć ADHD, odpowiedz „tak” lub „nie” na poniższe pytania:

  • Czy twoje dziecko ciągle się porusza, wierci lub wykonuje zbędne ruchy?
  • Czy biega, chodzi lub podskakuje, nawet gdy wszyscy wokół siedzą spokojnie?
  • Czy ma problemy z czekaniem na swoją kolej podczas zabawy czy rozmowy?
  • Czy nie kończy tego, co zaczęło?
  • Czy szybko się nudzi, zmieniając aktywności po krótkim czasie?
  • Czy często wygląda na zamyślone, jakby żyło w innym świecie?
  • Czy przerywa innym, gdy próbują coś powiedzieć?
  • Czy działa, zanim zdąży pomyśleć?
  • Czy łatwo się rozprasza tym, co dzieje się wokół?
  • Czy ma trudności z nauką i odrabianiem prac domowych?

Jeśli na większość pytań odpowiedziałeś „tak”, warto udać się do specjalisty. Tylko lekarz będzie w stanie dokładnie zdiagnozować ADHD. Zabierz ze sobą listę niepokojących objawów na wizytę. Pamiętaj, że objawy ADHD mogą występować w różnych środowiskach – w szkole, w domu, czy podczas zabawy. Zaburzenie to może wpływać nie tylko na naukę, ale również na relacje z rówieśnikami oraz kontakt z rodzicami.

Najczęściej występujące objawy ADHD

  1. Trudności w utrzymaniu uwagi: Osoby z ADHD często mają problemy z koncentracją na zadaniach, łatwo się rozpraszają i mogą mieć trudności z organizowaniem swoich działań.
  2. Nadaktywność: Często odczuwają potrzebę ciągłego ruchu, mogą być nadmiernie aktywne i mieć trudności z pozostawaniem w jednym miejscu przez dłuższy czas.
  3. Impulsywność: Mogą podejmować decyzje bez zastanowienia, przerywać innym lub mieć trudności z czekaniem na swoją kolej.

Diagnoza ADHD

ADHD jest diagnozowane na podstawie objawów trwających co najmniej sześć miesięcy i które wpływają na codzienne funkcjonowanie w różnych kontekstach, takich jak w szkole, w pracy czy w relacjach interpersonalnych. Leczenie ADHD może obejmować terapię behawioralną, wsparcie psychologiczne oraz, w niektórych przypadkach, leki.

Od lat 70. XX wieku ADHD, jego diagnoza i leczenie stały się przedmiotem licznych kontrowersji, teorii spiskowych i nieporozumień, zwłaszcza dotyczących przyczyn zaburzenia oraz efektywności terapii farmakologicznej. Chociaż większość służb zdrowia uznaje ADHD za rzeczywiste zaburzenie, dyskusje naukowe koncentrują się głównie na metodach diagnozy i terapii. Przed 1987 rokiem używano terminu ADD (ang. attention deficit disorder – zespół zaburzeń uwagi).

Aby prawidłowo zdiagnozować ADHD, objawy muszą wystąpić w dzieciństwie, pomiędzy szóstym a dwunastym rokiem życia, i utrzymywać się przez co najmniej sześć miesięcy. W przypadku dzieci w wieku szkolnym, problemy z koncentracją związane z ADHD mogą prowadzić do niższych wyników w nauce. Chociaż ADHD często wiąże się z pewnym stopniem obniżenia rozwoju intelektualnego, wiele dzieci z tym zaburzeniem jest w stanie utrzymać odpowiedni poziom uwagi w obszarach, które je interesują.

Mimo że ADHD jest jednym z najczęściej badanych i diagnozowanych zaburzeń psychiatrycznych wśród dzieci i młodzieży, jego przyczyny pozostają w większości przypadków nieznane. Według Światowej Organizacji Zdrowia, w 2013 roku na całym świecie było około 39 milionów osób dotkniętych ADHD. Kryteria DSM-IV wskazują na obecność ADHD u 6–7% dzieci, podczas gdy według ICD-10 odsetek ten wynosi 1–2%. Wskazania te są podobne niezależnie od regionu, rasy i kultury, a różnice głównie wynikają z metod diagnostycznych. ADHD występuje około trzykrotnie częściej u chłopców niż u dziewcząt. Termin ADHD obejmuje zarówno przypadki z objawami hiperaktywności, jak i bez niej, u dzieci oraz dorosłych. Około 30–50% osób z ADHD zdiagnozowanym w dzieciństwie przejawia objawy również w dorosłości, co oznacza, że zaburzenie dotyka 2–5% dorosłej populacji. Często trudno jest odróżnić ADHD od innych schorzeń oraz od wysokiej aktywności mieszczącej się w normie rozwojowej.

Przyczyny ADHD

Przyczyny zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami uwagi są wieloaspektowe i jeszcze nie w pełni zrozumiane. Obecny stan wiedzy medycznej i psychologicznej nie pozwala na dokładne określenie wszystkich czynników prowadzących do rozwoju ADHD. Wiemy, że zarówno predyspozycje genetyczne, jak i określone czynniki środowiskowe mogą wpływać na wystąpienie objawów. Mimo że istnieje wiele metod terapeutycznych, żadna z nich nie zapewnia pełnego wyleczenia ADHD. W związku z tym większość dzieci z tym zaburzeniem wymaga ciągłej pomocy terapeutycznej oraz wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Warto jednak zauważyć, że wiele z nich z czasem „wyrasta” z niektórych objawów ADHD, co może prowadzić do znacznej poprawy ich jakości życia.

Leczenie ADHD

Dziecko z ADHD powinno przede wszystkim być pod opieką psychiatry. Jednak leczenie tego zaburzenia wymaga zaangażowania także innych specjalistów, takich jak psycholog i pedagog. Jak pokazuje praktyka, dzieci z ADHD potrzebują kompleksowego podejścia terapeutycznego. Warto również pamiętać, że to nie jest pełna lista specjalistów, których wsparcie może być potrzebne, aby osiągnąć skuteczne rezultaty terapii.

Strategie leczenia ADHD różnią się w zależności od kraju, ale zazwyczaj obejmują połączenie psychoterapii, zmian w stylu życia i terapii farmakologicznej. Na przykład, zalecenia w Wielkiej Brytanii sugerują, aby w przypadku dzieci z ciężkimi objawami oraz tych z umiarkowanymi objawami, u których psychoterapia jest nieskuteczna, rozpocząć leczenie od terapii farmakologicznej. W Kanadzie i Stanach Zjednoczonych preferuje się stosowanie leków w połączeniu z terapią behawioralną dla wszystkich pacjentów poza dziećmi w wieku przedszkolnym. W obu przypadkach odradza się stosowanie terapii stymulacyjnej u najmłodszych ze względu na wątpliwości dotyczące jej długoterminowej skuteczności. W miarę dorastania wielu pacjentów rozwija umiejętności radzenia sobie z objawami ADHD, co pozwala im częściowo lub całkowicie przezwyciężyć ograniczenia związane z tym zaburzeniem.

Terapia ADHD

Terapia ADHD jest kompleksowa i wieloaspektowa. Obejmuje nie tylko leczenie samego dziecka, ale także działania edukacyjne skierowane do rodziców i nauczycieli. Kluczowym celem terapii jest złagodzenie objawów ADHD, zmniejszenie objawów towarzyszących (takich jak dysleksja czy dysgrafia) oraz zminimalizowanie ryzyka przyszłych powikłań. Terapia ADHD zazwyczaj obejmuje:

  • Terapia behawioralna: Skupia się na modyfikowaniu zachowań dziecka, eliminowaniu negatywnych i wzmacnianiu pozytywnych działań, co jest jedną z najbardziej efektywnych metod.
  • Psychoedukacja: Informowanie o przyczynach, objawach i leczeniu ADHD, co pomaga dziecku zrozumieć swoje trudności i zmniejsza poczucie winy.
  • Pozytywne wzmocnienia: Używane w celu podniesienia samooceny dziecka i zwiększenia jego motywacji do nauki.
  • System zasad i konsekwencji: Ustalanie reguł oraz konsekwencji ich nieprzestrzegania w różnych środowiskach, takich jak dom czy szkoła.
  • Nauczanie wyrównawcze: Dodatkowe zajęcia mające na celu rozwijanie nawyków, które ułatwiają uczestnictwo w zajęciach szkolnych i radzenie sobie z objawami.
  • Zajęcia z logopedą: Niezbędne, gdy dziecko ma zaburzenia mowy, takie jak jąkanie, które są częste u dzieci z ADHD.
  • Terapia zajęciowa: Skierowana na rozwój motoryczny dziecka.
  • Trening umiejętności społecznych: Pomoc w nauce interakcji społecznych.
  • Terapia zaburzeń uwagi: Skupia się na poprawie zdolności koncentracji.
  • Terapia indywidualna: Może być konieczna, gdy dziecko doświadcza objawów depresyjnych lub nerwicowych. Terapia rodzinna, trening umiejętności rodzicielskich i poradnictwo rodzinne mogą być potrzebne, jeśli pojawiają się problemy w relacjach rodzinnych.
  • Farmakoterapia: Leki stosowane w terapii ADHD nie są stosowane samodzielnie, lecz w połączeniu z psychoterapią. Stosuje się różne grupy leków, takie jak psychostymulanty, selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne oraz alfa-mimetyki.

Terapeutyczne interwencje, w tym leczenie farmakologiczne, mogą jedynie złagodzić objawy nadpobudliwości, ale nie są w stanie całkowicie „wyleczyć” ADHD. W związku z tym, zamiast mówić o leczeniu samego zaburzenia, częściej mówimy o zapewnieniu wsparcia dziecku z zespołem hiperkinetycznym i jego rodzinie. Terapia może również skupiać się na leczeniu towarzyszących zaburzeń oraz na minimalizowaniu ryzyka przyszłych komplikacji związanych z nadpobudliwością. Wsparcie dla osoby z ADHD to nie tylko wizyty u specjalistów, ale przede wszystkim codzienna praca, którą rodzice wykonują w domu, a nauczyciele – w szkole.

Twoja ocena